Cyflyrau a thriniaethau

Mae clefyd interstitaidd yr ysgyfaint, a elwir yn ILD, yn derm a ddefnyddir i ddisgrifio ystod eang o gyflyrau a all achosi llid ac weithiau creithiau (neu ffeibrosis) yr ysgyfaint. Y cyflyrau mwyaf cyffredin yw:

• Ffeibrosis Idiopathig yr Ysgyfaint (IPF)
• Niwmonitis Gorsensitif
• Sarcoidosis

Gall ILD hefyd fod yn gysylltiedig â chlefydau rhewmatolegol neu glefydau meinwe gysylltiol fel arthritis gwynegol. Mae llawer o gyflyrau mwy prin eraill yn achosi ILD, e.e. ILD a achosir gan gyffuriau a chlefyd systig yr ysgyfaint.

- Asthma and Lung UK - dod o hyd i fy nghyflwr ar yr ysgyfaint

Diagnosis
Cyfeirir cleifion at y clinig ILD pan fydd meddyg teulu neu arbenigwr arall yn yr ysbyty yn amau cyflwr ILD ​​sy’n bodoli eisoes. Byddwch yn cael eich asesu yn y clinig a gall profion pellach gael eu trefnu, fel profion gweithrediad yr ysgyfaint a sgan CT o’ch ysgyfaint. Bydd pob claf newydd yn cael ei drafod mewn cyfarfod arbenigol a elwir yn gyfarfod tîm amlddisgyblaethol (MDT), er mwyn dod i gonsensws ynghylch diagnosis. Gall y tîm amlddisgyblaethol argymell profion neu driniaethau pellach.

Gweler ein hadran clinig cleifion allanol ILD i gael rhagor o wybodaeth am yr hyn i’w ddisgwyl wrth ddod i apwyntiad clinig cleifion allanol.

Triniaethau
Mae trin ILD yn dibynnu ar yr achos sylfaenol. Gellir rhannu triniaeth(au) o ran meddyginiaeth yn fras yn ddau gategori:

• Meddyginiaeth i drin llid (a allai fod yn wrthdroadwy), er enghraifft steroidau neu feddyginiaethau gwrthimiwnedd
• Meddyginiaeth gwrthffibrotig - i arafu datblygiad creithio yn yr ysgyfaint.
   
• Gwrthimiwnedd
  Mae llawer o wahanol feddyginiaethau y gellir eu defnyddio i geisio trin llid yn yr ysgyfaint. Mae’r rhain yn amrywio yn dibynnu ar y cyflwr neu’r achos sylfaenol, oherwydd gall rhai meddyginiaethau weithio’n well ar gyfer cyflyrau penodol. Er enghraifft, os oes gennych glefyd meinwe gysylltiol sy’n bodoli eisoes fel arthritis gwynegol, rydym yn gweithio ochr yn ochr â’ch rhewmatolegydd i ddod o hyd i feddyginiaeth sy’n helpu’ch cymalau a’r ysgyfaint gyda’i gilydd. Byddwn hefyd yn ystyried eich cyflyrau iechyd eraill a thriniaethau i bwyso a mesur pa feddyginiaeth(au) allai fod orau. Efallai y bydd mwy nag un feddyginiaeth sy’n addas felly byddwch yn cael gwybodaeth i’w darllen cyn gwneud penderfyniad. Byddwch yn cael y cyfle i drafod pa feddyginiaeth sydd fwyaf addas i chi gydag arweiniad gan nyrs arbenigol.
  
  Wrth ddechrau ar feddyginiaethau newydd, byddwch yn cael eich adolygu yn y clinig monitro cyffuriau gan nyrs arbenigol. Mae hyn er mwyn i ni allu monitro sut rydych chi’n ymdopi â’r feddyginiaeth newydd, cadw llygad am unrhyw sgil-effeithiau yn ogystal â monitro profion gwaed. Bydd y nyrs arbenigol yn esbonio’r broses hon pan fyddwch chi’n cael eich gweld yn y clinig.
  
  Mae enghreifftiau o feddyginiaethau gwrthimiwnedd a ddefnyddir yn gyffredin gyda ILD yn cynnwys:
  - Steroidau / prednisolone
  - Mycophenolate mofetil
  - Azathioprine
  - Methotrexate
  - Rituximab
  - Infliximab
  
  Arbenigwyr ysbyty sy’n rhoi’r meddyginiaethau hyn, ond gall y meddyg teulu bresgripsiynu rhai ohonynt ar ôl cyfnod o fonitro dan ofal y tîm ILD (cyfeirir ato fel protocol gofal a rennir).
• Meddyginiaeth gwrthffibrotig
  Ar hyn o bryd, mae dwy feddyginiaeth gwrthffibrotig ar gael, sef Nintedanib a Pirfenidone. Gellir defnyddio’r rhain gyda ffeibrosis idiopathig yr ysgyfaint (IPF) a gyda rhai clefydau interstitaidd ffibrotig yr ysgyfaint penodol sy’n gwaethygu, os caiff ei argymell gan dîm amlddisgyblaethol ILD.
  
  Nintedanib
  Fideo am therapi nintedanib
  
  Pirfenidone
  Fideo am therapi Pirfenidone
  
  Mae rhagor o wybodaeth am feddyginiaeth gwrthffibrotig ar gael ar wefan Action for Pulmonary Fibrosis, trwy glicio yma.
  
  Dim ond yr arbenigwr yn yr ysbyty all bresgripsiynu meddyginiaethau gwrthffibrotig.

Hunanreolaeth
Mae yna lawer o bethau y gallwch chi eu gwneud i helpu i reoli’ch symptomau ac arafu datblygiad eich clefyd. Cyn datblygu’r wefan hon, gofynnwyd i’n cleifion ILD yng Nghaerdydd pa wybodaeth bellach yr hoffent ei chael am eu cyflwr. Y cais mwyaf cyffredin oedd rhagor o wybodaeth am hunanreoli. Rydym wedi creu adran bwrpasol ar ein gwefan ar hunanreolaeth ILD, sydd i’w gweld yma. Mae’r adran hon o’r wefan yn cynnwys gwybodaeth am ddeiet, ymarfer corff, brechu, rhoi’r gorau i smygu, grwpiau cymorth lleol, dosbarthiadau a gweithdai ar-lein.

Adsefydlu pwlmonaidd (PR)
Gall cleifion â chyflwr cronig yr ysgyfaint gael eu hatgyfeirio gan y tîm arbenigol anadlu i gymryd rhan mewn adsefydlu pwlmonaidd. Mae hon yn rhaglen amlddisgyblaethol 6 wythnos, lle byddwch yn mynychu 3 sesiwn yr wythnos ac mae pob sesiwn yn cynnwys elfen o addysg, ymarfer corff ac ymlacio, yn seiliedig ar safonau adsefydlu cydnabyddedig. Mae’r Uned Adsefydlu Pwlmonaidd wedi’i lleoli yn Ysbyty Athrofaol Llandochau. Mae’r tîm yn cynnwys Meddyg Ymgynghorol Anadlol, Nyrs Clefyd Interstitaidd yr Ysgyfaint (ILD), Cydlynydd, Ffisiotherapydd, Technegwyr Generig, Deietegydd a Therapydd Galwedigaethol.

Mae tystiolaeth yn dangos bod adsefydlu pwlmonaidd yn gwella gallu pobl i gerdded ymhellach, yn eu helpu i deimlo’n llai blinedig ac yn helpu gyda diffyg anadl wrth gyflawni gweithgareddau o ddydd i ddydd. Mae tua 90% o gleifion sy’n cwblhau rhaglen adsefydlu pwlmonaidd yn cyflawni lefelau uwch o weithgarwch ac ymarfer corff, ac ag ansawdd bywyd gwell. Dangoswyd bod adsefydlu pwlmonaidd yn helpu pobl i reoli eu cyflwr yn well eu hunain ac yn atal y cyflwr rhag gwaethygu, gan olygu bod gostyngiad yn nifer y derbyniadau acíwt a brys i’r ysbyty.

Gofynnwch i aelod o’r tîm ILD os hoffech gael rhagor o wybodaeth neu os hoffech drafod cael eich atgyfeirio i gael adsefydlu pwlmonaidd.

Therapi Ocsigen
Ni fydd angen therapi ocsigen ar bawb sydd ag ILD. Mae’n bosibl y bydd angen therapi ocsigen ar rai cleifion yn y dyfodol os bydd eu clefyd yn datblygu. Byddwn yn parhau i asesu hyn pan fyddwch yn cael eich gweld yn y clinig. Yn anffodus, nid yw ocsigen yn helpu gyda’r symptom o ddiffyg anadl yn benodol ac mae’n driniaeth a ddefnyddir pan fydd y lefelau ocsigen yn gyson isel yn unig. I gael rhagor o wybodaeth am ddiffyg anadl, cliciwch yma neu gweler yr adran hunanreoli ILD ar ein gwefan. I gael rhagor o wybodaeth am pryd y gellir defnyddio ocsigen a sut mae’n cael ei ddefnyddio, cliciwch yma.

Tîm Gofal Cefnogol
Mae’r tîm gofal cefnogol yn gweithio’n agos iawn â’r tîm ILD yng Nghaerdydd. Mae’r tîm gofal cefnogol yn dîm amlddisgyblaethol arbenigol sy’n gweithio gyda chleifion i helpu i reoli symptomau. Efallai y bydd y tîm ILD yn awgrymu eich atgyfeirio at y tîm gofal cefnogol os ydynt yn teimlo y gallai hyn fod o fudd i chi.

Trawsblaniad yr ysgyfaint
Mae trawsblaniad yr ysgyfaint yn llawdriniaeth i dynnu a disodli ysgyfaint wedi’i heintio ag ysgyfaint iach gan roddwr. Mae’r rhoddwr fel arfer yn berson sydd wedi marw, ond mewn achosion prin iawn gellir cymryd rhan o’r ysgyfaint oddi wrth roddwr byw.

Gellir ystyried trawsblaniad yr ysgyfaint os oes gan unigolyn glefyd yr ysgyfaint datblygedig nad yw’n ymateb i ddulliau triniaeth eraill.

Mae’r galw am drawsblaniadau ysgyfaint yn llawer mwy na’r cyflenwad sydd ar gael gan roddwyr ysgyfaint. Mae hyn yn golygu y bydd trawsblaniad yn digwydd dim ond os credir bod siawns gymharol dda y bydd yn llwyddiannus.

I gael rhagor o wybodaeth am drawsblaniad yr ysgyfaint, gweler y dolenni isod.
- Y GIG - Trawsblaniad yr Ysgyfaint
- Trawsblaniad yr Ysgyfaint - Action for Pulmonary Fibrosis

Gofal Lliniarol
Mae Gofal Lliniarol ar gael i gleifion nad yw eu clefyd neu eu salwch bellach yn ymateb i driniaeth wellhaol. I gael rhagor o wybodaeth am wasanaethau gofal lliniarol yng Nghaerdydd, gweler ein tudalen tîm gofal lliniarol.
- Gofalu am rywun â chyflwr ar yr ysgyfaint hirdymor ar ddiwedd eu hoes - Marie Curie
- Llyfryn rheoli diffyg anadl - Marie Curie