Twf cigog yw polyp sy'n ffurfio ar leinin y coluddyn. Mae rhai polypau yn wastad ac mae eraill wedi'u cysylltu â leinin y coluddyn gyda choesyn ac yn edrych yn debycach i fadarch. Mae'r ffordd y mae polyp yn cael ei dynnu yn dibynnu ar y math o bolyp yw. Gelwir y driniaeth o dynnu polyp yn polypectomi.
Nid yw'r mwyafrif o bobl yn dioddef unrhyw symptomau o'u polypau ac fe'u canfyddir trwy gyd-ddigwyddiad yn ystod archwiliad o'r coluddyn mawr (colon). Efallai y gall rhai cleifion sydd â pholypau mwy brofi mwcws neu waedu weithiau.
Mae llawer o wahanol fathau o bolypau a dim ond rhai mathau sydd angen eu tynnu. Rydym yn cael gwared ar rai polypau (adenomas) oherwydd gallant weithiau droi yn ganseraidd dros nifer o flynyddoedd. Mae cael gwared ar y polypau hyn yn lleihau'n fawr eich risg o ganser y coluddyn. Nid yw mathau eraill o bolyp (hyperplastig) yn troi'n ganseraidd ac felly nid oes angen eu tynnu.
Mae nifer o wahanol dechnegau rydyn ni'n eu defnyddio i helpu i wahaniaethu rhwng gwahanol fathau o bolyp: (i) trwy wthio botwm ar y camera i newid lliw y llun (ii) chwistrellu wyneb y polyp gyda lliwiau arbennig i dynnu sylw at wyneb y polyp. Mae'r llifynnau hyn yn ddiogel ac yn rhai dros dro, ac fe'u defnyddir yn gyffredin fel lliw bwyd. Fodd bynnag, efallai y byddwch yn sylwi y gall y llifyn newid lliw eich ysgarthiad dros dro i liw glas/gwyrdd ar ôl y driniaeth.
Mae hyn yn dibynnu ar y math a maint y polyp sydd gennych. Gellir tynnu polypau bach drwy ddefnyddio gefeiliau biopsi (gefeiliau â chwpanau bach). Mae polypau â choesau fel arfer yn cael eu tynnu drwy ddefnyddio magl (dolen wifren) lle mae ychydig bach o gerrynt trydanol yn cael ei basio (diathermi). Mae polypau gwastad yn aml yn cael eu tynnu trwy driniaeth o'r enw EMR (Endoscopic Mucosal Resection). Dyma lle mae hylif yn cael ei chwistrellu o dan y polyp i godi'r polyp i fyny ar glustog, i'w gwneud hi'n haws ei weld a'i dynnu. Yna defnyddir y fagl i ddal a thynnu'r polyp. Er mwyn defnyddio'r fagl, mae angen i ni osod pad gludiog, fel arfer ar ben uchaf eich coes. Bydd hwn yn cael ei dynnu ar ddiwedd y driniaeth.
Nid yw leinin y coluddyn yn cynnwys unrhyw dderbynyddion poen ac felly ni ddylai tynnu polyp achosi unrhyw anghysur i chi. Weithiau, efallai y byddwch chi'n teimlo'n chwyddedig yn ystod y prawf oherwydd y nwy a fewnosodwyd yn y coluddyn gan y camera. Os ydych chi'n profi unrhyw boen ar unrhyw adeg, dylech roi gwybod i'r nyrs neu'r arbenigwr ar unwaith.
Mae'r risgiau o dynnu polyp yn fach, ond mae'n bwysig eich bod yn ymwybodol ohonynt. Mae risg o oddeutu 1 o bob 500 achos o rwyg yn leinin y coluddyn (twll) yn ystod y driniaeth. Yn y mwyafrif o achosion, nodir hyn yn ystod y driniaeth. Weithiau gellir delio â'r broblem trwy'r camera, gan ddefnyddio clipiau metel bach, ond mewn rhai achosion efallai y bydd angen llawdriniaeth i ddelio â hyn.
Gall gwaedu ddigwydd hefyd ar ôl tynnu polyp ac mae'n digwydd mewn oddeutu 1 o bob 100 - 200 o achosion. Mae hyn fel arfer yn fach a gellir delio ag ef ar adeg y driniaeth. Fodd bynnag, mewn nifer fach o achosion, efallai y byddwch yn sylwi ar waedu ar ôl y driniaeth (pasio gwaed wrth ysgarthu). Os bydd hyn yn digwydd, dylech gysylltu â'r uned endosgopi, neu os yw ar ôl 17:00 yh dylech ofyn am gyngor gan yr adran Damweiniau ac Achosion Brys, neu eich meddyg teulu y tu allan i oriau. Os bydd hyn yn digwydd byddai'n ddefnyddiol petaech yn mynd â chopi o'r adroddiad endosgopi gyda chi fel bod yr arbenigwr yn gwybod yn union pa driniaeth yr oeddech wedi'i chael.
Mae'r risg o gymhlethdodau yn cynyddu rhywfaint gyda pholypau mwy. Ar gyfer yr achosion hyn, efallai y rhoddir taflen wybodaeth ar wahân i chi neu fe'ch gwahoddir i gwrdd ag arbenigwr mewn clinig.
Gall polypau mawr gyda choesyn yn enwedig gynnwys pibellau gwaed yn rhedeg i fyny trwy'r coesyn. Er mwyn lleihau'r risg o waedu ar ôl tynnu'r polyp, gall yr arbenigwr osod clipiau metel bach ar draws gwaelod y polyp i leihau ei gyflenwad gwaed. Mae'r rhain fel arfer yn cwympo i ffwrdd ar ôl ychydig wythnosau i ddiwrnodau a byddant yn pasio'n naturiol yn yr ysgarthion. Mae'n bwysig dweud wrth yr arbenigwr os oes gennych apwyntiad i gael sgan MRI o fewn yr ychydig wythnosau ar ôl eich prawf camera. Gall y meddyg hefyd chwistrellu ychydig bach o gyffur o'r enw adrenalin i goesyn y polyp i helpu i leihau'r cyflenwad gwaed i'r polyp dros dro.
Yn aml gellir tynnu polypau bach yn ystod triniaeth safonol. Os yw'ch coluddyn yn cynnwys polyp mawr neu os oes llawer o bolypau yn eich coluddyn (colon), yna gall yr arbenigwr gynghori eich bod yn cael triniaeth arall yn nes ymlaen. Gall hyn fod am nifer o resymau: (i) fel y gallwn siarad â chi'n fwy manwl am y driniaeth a'r hyn mae'n ei gynnwys. Gall y risgiau sy'n gysylltiedig â thynnu pholypau mwy fod yn uwch nag yn achos polypau llai. Mae angen atgyfeirio rhai polypau mwy neu gymhleth at arbenigwr sydd â diddordeb arbennig yn y math hwn o bolyp, (ii) mae polypau mwy yn aml yn cymryd mwy o amser i'w tynnu ac felly mae angen i ni drefnu amser hirach ar gyfer y driniaeth, (iii) fel ein bod ni yn gallu cynllunio'r ffordd orau a mwyaf diogel i gael gwared ar y polyp.
Ar ôl ei dynnu, anfonir y polyp i labordy i'w ddadansoddi. Edrychir arno o dan ficrosgop i roi mwy o wybodaeth inni am y math o bolyp yw, ac a yw wedi'i dynnu'n llwyr. Oherwydd bod y polypau angen paratoad arbennig i'w gweld o dan y microsgop, gall weithiau gymryd mis neu fwy cyn bod y canlyniadau ar gael.
Yn y mwyafrif o achosion, anfonir y canlyniadau at eich meddyg teulu unwaith y byddant ar gael. Os yw'r arbenigwr i fod i'ch gweld chi yn yr adran cleifion allanol neu os hoffai drafod y canlyniadau ymhellach gyda chi, yna anfonir apwyntiad atoch.
Bydd p'un a fyddwch angen unrhyw brofion camera yn y dyfodol yn dibynnu ar y math, maint a nifer o bolypau yn eich coluddyn. Bydd yr arbenigwr yn rhoi cyngor i chi naill ai ar adeg eich triniaeth neu ar ôl i ganlyniadau'r biopsi fod ar gael.
Rydym yn cynghori nad ydych chi'n bwyta jeli lliw coch cyn y prawf oherwydd gall hyn wneud i'ch coluddyn edrych yn goch a gellir ei gamgymeryd am waed.
Mae gennych yr opsiwn o gael tawelydd ysgafn a chyffuriau lladd poen ar gyfer eich triniaeth. Fe'u rhoddir i chi trwy diwb plastig bach (canwla) wedi'i osod yn eich braich cyn y driniaeth. Gall y meddyginiaethau hyn eich gwneud ychydig yn gysglyd ac esmwyth ond nid yn anymwybodol (h.y. ni fyddwch yn cael eich ‘cnocio allan’). Y rhesymau am hyn yw y gallai fod angen i chi newid ystum eich corff yn ystod y driniaeth a gall risgiau'r driniaeth gynyddu gyda mwy o dawelyddion.
Rydyn ni'n rhoi ocsigen tawelydd i bawb trwy bigau bach (canwla trwynol), sy'n eistedd yn eich ffroenau. Tra'ch bod wedi'ch tawelu, rydym yn monitro eich lefelau ocsigen a chyflymder y galon drwy ddefnyddio chwiliedydd bys. Cofnodir eich pwysedd gwaed yn ysbeidiol hefyd.
Mae'n bwysig cofio, os ydych chi'n cael tawelydd ar gyfer eich triniaeth, y cynghorir chi i beidio â gyrru am 24 awr wedi hynny. Mae hyn oherwydd y gall tawelydd, fel alcohol, amharu ar eich barn a'ch penderfyniadau.