'Sut ydw i'n rhoi'r gorau i ysmygu ar ôl 50 mlynedd o fod yn gaeth iddo'

10 Gorffennaf 2023

Roedd ysmygu yn arfer gydol oes i Denise Jenkins, 66 oed. Ar ôl rhoi cynnig ar ei sigarét gyntaf fel “merch ysgol ddrwg” yn 15 oed, roedd y ddynes sy’n byw yn y Sblot yn gaeth iddo. 

Yn ei blynyddoedd fel oedolyn, roedd adegau pan oedd hi'n ysmygu cymaint ag 80 o sigaréts y dydd ac yn methu ymdopi heb un. Ond arweiniodd at ganlyniadau trychinebus i'w hiechyd a'i gadael mor fyr o anadl fel mai prin oedd hi'n gallu cerdded o gwmpas ei chartref. 

“Roeddwn i'n ysmygu ble bynnag a phryd bynnag y gallwn. Roedd fy wyrion yn arfer dod i mewn i'm tŷ a dweud 'Mam-gu, mae'n drewi yma', ond bryd hynny nid oedd yn gwneud unrhyw wahaniaeth,” meddai. 

“Roedd gen i gywilydd o faint roeddwn i'n ysmygu. Byddwn i'n mynd i ffwrdd gyda fy ffrindiau a fi oedd yr unig un oedd angen sigarét, felly fe wnes i fynd yn eithaf gwrthgymdeithasol gan y byddwn bob amser yn dianc i ysmygu.” 

Dywedodd Denise, sydd â chlefyd rhwystrol cronig yr ysgyfaint (COPD), fod hyd yn oed mynychu ei hapwyntiadau COPD yn ei meddygfa wedi dod yn frwydr. 

“Roeddwn i'n arfer cerdded i mewn i'r feddygfa 30-40 munud yn gynnar er mwyn i mi allu treulio 10-15 munud yn dal fy anadl ar ôl dringo'r grisiau,” cyfaddefodd.   

Ar ôl rhoi cynnig ar wasanaethau rhoi'r gorau i ysmygu mewn lleoliad grŵp, nad oedd wedi gweithio iddi, atgyfeiriwyd Denise at wasanaeth Dim Smygu Cymru, Helpa Fi i Stopio, gan ei nyrs COPD ym mis Mawrth 2023. Cafodd gefnogaeth un i un wedi'i theilwra gan ei chynghorydd, Cathy Fisher, a gwnaeth y ddwy gyd-dynnu ar unwaith. 

“Pan ofynnodd Cathy i mi pam roeddwn i eisiau rhoi'r gorau i ysmygu, atebais 'oherwydd ei fod yn fy lladd i'. Roedd mor ddrwg â hynny,” ychwanegodd. “Ond fe wnaeth hi'n hawdd. Fe wnaethon ni drafod popeth, fe wnaethon ni ysgrifennu pethau i lawr, roedden ni'n cwrdd yn rheolaidd ac roedd hi yno i mi ar ben arall y ffôn os oedd ei hangen arnaf. 

“Gwnaeth i mi deimlo fel y gallwn ei wneud. Rhoddodd hyder i mi a doeddwn i ddim eisiau siomi neb.” 

Cafodd Denise amrywiaeth o driniaethau rhoi'r gorau i smygu am ddim gan Cathy gan gynnwys clytiau a chwistrell, a fyddai wedi costio £250 pe bai wedi’u prynu'n breifat. Mae hi bellach wedi treulio mwy na 100 diwrnod heb yr un sigarét — ac wedi arbed dros £2,000. 

“Yn ddiweddar, rydw i wedi mynd allan i gasglu mefus gyda fy gor-nith 12 oed, ac aethon ni i'r traeth, rhywbeth nad ydw i wedi'i wneud ers tua 40 mlynedd. Rwyf nid yn unig yn helpu fy hun, rwy'n helpu fy nheulu hefyd.  

“Rwy'n mwynhau mynd allan am y tro cyntaf. Rwyf wrth fy modd â'r theatr, nad oeddwn byth yn ei hoffi pan oeddwn i'n ysmygu, ond nawr rydw i yno weithiau ddwywaith y dydd ar gyfer sioeau matinee a gyda’r nos. Roedd gen i sawl anadlydd o'r blaen hefyd, ond nawr dim ond un yr wyf yn ei ddefnyddio.  

“Roeddwn i wir yn meddwl y byddwn i’n ildio ar ryw adeg ac yn dechrau ysmygu eto, ond dydw i ddim wedi gwneud hynny. Mae wedi newid fy mywyd ac nid wyf wedi edrych yn ôl. Os gallaf i roi'r gorau iddi, gall unrhyw un wneud - rwy'n teimlo fel menyw newydd.” 

Mae data wedi dangos bod cael cymorth gan y GIG i roi'r gorau i ysmygu yn cynyddu siawns unigolyn o lwyddo hyd at 300% o'i gymharu â cheisio rhoi cynnig arni ar eich pen eich hun.  

Dywedodd y cynghorydd rhoi'r gorau i ysmygu, Cathy Fisher, ei bod yn “hynod falch” o'r cynnydd y mae Denise wedi'i wneud mewn cyfnod mor fyr. 

Dywedodd: “Daeth Denise i mewn yn ddynes wael iawn ar y cychwyn cyntaf. Roedd hi'n ei chael hi'n anodd cerdded, doedd ganddi ddim bywyd cymdeithasol, doedd hi ddim yn gallu treulio amser gyda'i ffrindiau. Roedd llawer o bethau a oedd yn cyfyngu ar ei bywyd, ac roedd y rhan fwyaf o hynny o ganlyniad i’r COPD roedd hi wedi'i gael o ysmygu. 

“Bob tro mae rhywun yn dod i mewn rydym yn cymryd darlleniad carbon monocsid sy'n rhoi syniad da iawn i ni o lefelau'r nwy gwenwynig yng nghorff rhywun. Fel arfer, ar yr ymweliad cyntaf hwnnw, mae'n uchel iawn os ydych chi'n ysmygwr, ond nid oedd Denise yn gallu ei ddefnyddio'n iawn gan ei bod hi'n ei chael hi mor anodd anadlu. 

“Ond roedd hi'n benderfynol i roi'r gorau iddi. Roedd hi'n berson gwahanol ar ddiwedd y sesiynau o gymharu â sut oedd hi ar y dechrau.”  

Mae Cathy yn un o bedwar cynghorydd Helpa Fi i Stopio yng Nghaerdydd a Bro Morgannwg sy'n darparu gwasanaethau rhoi'r gorau iddi mewn lleoliadau cymunedol naill ai mewn grwpiau neu un i un. I'r rhai sydd â phroblemau symudedd, sy'n sâl neu sy'n gweithio, mae apwyntiadau ffôn ar gael hefyd. 

“Mae pobl yn derbyn 12 wythnos o gynhyrchion yn rhad ac am ddim, ond ochr yn ochr â hynny byddant yn cael saith wythnos o gefnogaeth,” esboniodd. “Felly bydd y person naill ai'n dod i mewn neu'n derbyn galwad ffôn bob wythnos am y saith wythnos hynny, ac am bum wythnos arall rydyn ni'n dal i fod ar ben arall y ffôn os oes angen ychydig o help ychwanegol arnyn nhw.” 

I gael rhestr lawn o wasanaethau rhoi'r gorau i ysmygu yn lleol, ac i gael gwybod a oes angen i chi drefnu apwyntiad ymlaen llaw, cysylltwch â thîm canolfan gyswllt Helpa Fi i Stopio drwy:  

• Ffonio rhadffôn 0800 085 2219 

• Tecstio HMQ i 80818 (cost neges destun yw un neges cyfradd safonol) 

• Mynd i wefan Helpa Fi i Stopio yma a gofyn am alwad yn ôl  

Gall ysmygwyr hefyd gael eu hatgyfeirio at Helpa Fi i Stopio gan eu meddyg teulu neu nyrs practis, neu os ydynt yn cael eu hunain yn yr ysbyty gallant gael mynediad at wasanaethau a chynhyrchion ar y safle cyn cael eu trosglwyddo yn ôl i'r gymuned. Mae rhai fferyllfeydd yng Nghaerdydd a Bro Morgannwg hefyd yn cynnig cyngor a chynhyrchion Helpa Fi i Stopio.