Siaradwch yn onest am eich penderfyniad ynghylch rhoi organau
26 Medi 2022
Mae'r wythnos hon yn Wythnos Rhoi Organau, ac mae'n gyfle gwych i’ch atgoffa i siarad â'ch anwyliaid am eich penderfyniad ynghylch rhoi organau, fel y gallant gefnogi eich dymuniadau ar ôl eich marwolaeth. Rhoi organau yw pan fydd organau a meinweoedd iach un person yn cael eu trawsblannu i berson arall. Gallwch ddewis rhoi rhai neu'r cyfan o'ch organau a meinwe, neu gallwch ddewis peidio â rhoi.
Cyfraith rhoi organau yng Nghymru
Yn 2015, Cymru oedd y wlad gyntaf yn y DU i gyflwyno'r system optio allan. Roedd y system optio allan hon yn golygu yr ystyriwyd bod unrhyw un 18 oed ac yn hŷn — sydd naill ai wedi byw yng Nghymru am o leiaf 12 mis neu wedi marw yng Nghymru — wedi cytuno yn ddiofyn i fod yn rhoddwr organau pan fydd yn marw.
Yr eithriadau i hyn yw os bydd rhywun wedi cofnodi penderfyniad i beidio â rhoi organau cyn ei farwolaeth, neu os bydd yn perthyn i un o'r grwpiau a waharddwyd, megis: y rhai o dan 18 oed, pobl nad oes ganddynt y galluedd meddyliol i ddeall y trefniadau newydd a chymryd y camau angenrheidiol, ymwelwyr â Chymru, y rhai nad ydynt yn byw yng Nghymru o'u gwirfodd, a phobl sydd wedi byw yng Nghymru am lai na 12 mis cyn eu marwolaeth.
Crëwyd y gyfraith newydd yn 2015 i gynyddu nifer y bobl sy'n rhoi eu horganau, gan helpu i gynyddu nifer y trawsblaniadau ac achub mwy o fywydau. Yn y pedair blynedd ar ôl newid y gyfraith, cynyddodd y gyfradd gydsynio o 58% i 77%, y gyfradd gydsynio uchaf o holl wledydd y DU.
Pam ei bod yn bwysig siarad ag anwyliaid am eich penderfyniad ynghylch rhoi organau?
Pan fyddwch yn marw, bydd clinigwyr yn ymgynghori â'ch teulu ynghylch a wnaethoch gydsynio i fod yn rhoddwr organau ai peidio. Fodd bynnag, hyd yn oed os rhoddwyd caniatâd, mae gan eich teulu yr awdurdod i wyrdroi'r penderfyniad hwn.
Gall darganfod penderfyniad rhywun annwyl i roi organau yn ystod y post mortem greu gofid sylweddol i deuluoedd, a chaiff cannoedd o gyfleoedd trawsblannu posibl eu colli bob blwyddyn o ganlyniad i'r sgyrsiau heriol hyn sy’n arwain at oedi.
O ganlyniad, mae teuluoedd yn aml yn gwrthdroi penderfyniad yr unigolyn i roi organau, lle nad ydynt wedi cael gwybod ymlaen llaw am ddymuniadau eu perthynas, gan eu harwain at ansicrwydd a dewis anodd iawn i'w wneud.
Felly mae'n hynod bwysig eich bod yn siarad yn onest ac yn rhoi gwybod i'ch teulu am eich penderfyniad waeth beth fo'ch cyflwr, fel y gall eich anwyliaid deimlo'n barod os daw'r amser, a bydd eich penderfyniad i roi rhodd bywyd i rywun arall yn cael ei gadarnhau a’i anrhydeddu.
Sut i gofrestru eich penderfyniad
Ar ôl i chi siarad â'ch anwyliaid a gwneud eich penderfyniad, gallwch gofrestru eich dewis ar gofrestr rhoi organau'r GIG.
Pa wahanol ddulliau o roi organau sydd ar gael?
Mae dau ddull o roi organau: byw ac wedi marw.
Rhodd fyw yw pan fydd person yn rhoi'r cyfan neu ran o organ i'w thrawsblannu i berson arall. Gall y rhain fod yn rhoddion dienw, neu gan aelod o'r teulu neu ffrind.
Mae rhodd marw yn digwydd pan fydd organ yn cael ei thynnu oddi ar rywun ar ôl iddo farw a'i drawsblannu i berson byw.
Pa organau sy'n cael eu trawsblannu fel arfer?
Mae nifer o organau allweddol yn cael eu trawsblannu ar gyfer amrywiaeth o faterion iechyd neu i gymryd lle organau sydd wedi’u difrodi, a gall rhoi organau iach achub bywydau yn aml.
Y galon - Pan fydd y galon yn methu, mae hyn yn aml oherwydd bod cyhyrau'r galon wedi gwanhau neu fod rhwystrau ym mhibellau’r gwaed sy'n arwain yn ôl i'r galon. Cardiomyopathi a Chlefyd Coronaidd y Galon yw'r ddau brif reswm dros drawsblaniad y galon.
Ysgyfaint - Mae’r ysgyfaint yn hanfodol i lif ocsigen o amgylch y corff, ac unwaith y bydd clefyd yn ei ddifrodi neu’n effeithio arno, bydd pobl yn mynd yn sâl yn gyflym. Mae angen trawsblaniadau ysgyfaint yn aml ar gyfer pobl sy'n dioddef o Ffeibrosis Systig, COPD, pwysedd gwaed uchel a chreithiau ar yr ysgyfaint.
Afu - Nid oes unrhyw beth hirdymor all gymryd lle’r afu. Gall byw gyda methiant yr afu olygu ansawdd bywyd gwael a disgwyliad oes byr. Gall y problemau afu mwyaf cyffredin gael eu hachosi gan ganser yr afu a chlefydau eraill yr afu .
Arennau - Mae arennau'n cydbwyso faint o hylifau a mwynau sydd yn eich corff ac yn creu hormonau. Mae'n rhaid i bobl dreulio oriau ynghlwm wrth beiriant dialysis i ddisodli'r swyddogaethau hyn pan nad yw eu harennau'n gweithio. Byddai trawsblaniad aren yn caniatáu i'r unigolyn gael bywyd heb ddialysis.
Pancreas - Efallai na fydd y rhai sy'n byw gyda diabetes yn ymateb yn dda i driniaeth inswlin, ac os felly bydd trawsblaniad pancreas yn helpu'n fawr. Mae trawsblaniadau pancreas eraill yn digwydd oherwydd hypoglycaemia neu fethiant yr arennau oherwydd clefyd yr arennau .
Coluddyn Bach - Mae'r coluddion yn hanfodol i amsugno maetholion o'r hyn rydyn ni'n ei fwyta a'i yfed, felly gall unrhyw gymhlethdodau arwain at roi'r claf ar drip. Gall y cymhlethdodau hyn ddigwydd oherwydd anhwylderau treulio, Clefyd Crohn eithafol a syndrom coluddyn byr .