'Rhaid i ni weithredu nawr i drawsnewid iechyd y blynyddoedd cynnar yng Nghaerdydd a'r Fro'

Mae iechyd plant yn eu blynyddoedd cynnar “dan fygythiad cynyddol” gan gyfraddau gordewdra cynyddol, lefelau tlodi cynyddol a chyfraddau brechu sy’n gostwng.

Dyna’r rhybudd gan Gyfarwyddwr Gweithredol Iechyd y Cyhoedd (CIC) Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro, Claire Beynon, sydd wedi amlinellu camau i fynd i’r afael â’r materion hyn yn ei hadroddiad blynyddol cyntaf erioed.

Yn dwyn y teitl 'Blaenoriaethu'r Blynyddoedd Cynnar - Buddsoddi ar gyfer y Dyfodol', mae'r adroddiad yn tanlinellu effaith hollbwysig plentyndod cynnar (0 i bum mlwydd oed) ar iechyd gydol oes a ffyniant cymunedol. Mae hefyd yn amlygu’r bwlch cynyddol mewn canlyniadau iechyd rhwng ardaloedd mwyaf a lleiaf cefnog Caerdydd a’r Fro.

“Trwy ganolbwyntio ar flynyddoedd cynharaf bywyd, gallwn greu’r sylfaen ar gyfer iechyd, gwytnwch a llesiant cenedlaethau’r dyfodol. Mae canfyddiadau’r adroddiad hwn yn dangos yr angen dybryd i weithredu, gan dynnu ar dystiolaeth a chydweithio cymunedol i fynd i’r afael â heriau iechyd allweddol,” meddai Claire.

Mae adroddiad DPH yn tynnu sylw at wahaniaethau iechyd sylweddol ymhlith plant yng Nghaerdydd a’r Fro, gan ddatgelu’r canlynol:

• Mae mwy nag 20% ​​o blant 4-5 oed dros eu pwysau neu'n ordew, gyda chyfraddau'n uwch mewn cymunedau difreintiedig.
• Mae pydredd dannedd yn effeithio ar bron i draean o blant pump oed, gydag ardaloedd incwm is yn gweld y nifer uchaf o achosion.
• Mae llai na 40% o fabanod yn cael eu bwydo ar y fron yn chwe wythnos oed.
• Mae cyfraddau brechu yn is na tharged Sefydliad Iechyd y Byd o 95%.

Caiff yr heriau hyn eu gwaethygu gan anghydraddoldebau economaidd-gymdeithasol, gyda mwy nag un rhan o bump (29%) o blant o dan 16 oed yn byw mewn tlodi cymharol yng Nghaerdydd a 24% yn y Fro.

I fynd i’r afael â’r materion hyn, mae’r adroddiad yn amlinellu argymhellion y gellir eu rhoi ar waith, gan gynnwys:

• Cryfhau rhaglenni brechu plant drwy ymgyrchoedd cymunedol a gwell mynediad.
• Gwella cefnogaeth ar gyfer bwydo ar y fron trwy adnoddau ac addysg wedi'u targedu.
• Ehangu mentrau fel 'Cynllun Gwên' i hybu iechyd y geg ymhlith plant mewn ardaloedd nas gwasanaethir yn ddigonol.
• Buddsoddi mewn rhaglenni gweithgaredd corfforol a maeth i fynd i’r afael â gordewdra a gwella parodrwydd ar gyfer yr ysgol.

Mae’r adroddiad hefyd yn dathlu prosiectau arloesol, megis y Clinigau Integredig Pediatrig, sydd wedi haneru amseroedd aros a gwella canlyniadau drwy ddarparu gofal yn nes at y cartref.

Ychwanegodd Claire Beynon: “Nid ydym erioed wedi cael cymaint o wybodaeth a dealltwriaeth o ba mor bwysig yw eiliadau a blynyddoedd plentyndod cynnar i iechyd ein cymdeithas ehangach.

“Gall ein hymdrechion ar y cyd sicrhau bod pob plentyn, waeth beth fo’i gefndir, yn cael y dechrau gorau posibl mewn bywyd. Nid buddsoddiad mewn unigolion yn unig yw hwn ond yn iechyd a ffyniant ein cymdeithas gyfan.”

I gael rhagor o wybodaeth, neu i weld yr adroddiad llawn CIC, ewch i wefan BIP Caerdydd a'r Fro.