"Fy nhad oedd y babi cyntaf i gael ei eni o dan y GIG yng Nghaerdydd"

Chwe munud ar ôl hanner nos ar Orffennaf 5, 1948, ganwyd Peter Woolston yn Ysbyty Dewi Sant yng Nghaerdydd yn pwyso 9lb 8oz iach.  

Er bod ei enedigaeth yn weddol syml ac yn eithaf dinod i'r bydwragedd ar ddyletswydd, nid oedd ei amseriad.  

Oherwydd heb yn wybod iddo, Peter bach oedd y babi cyntaf i gael ei eni ym mhrifddinas Cymru o dan y Gwasanaeth Iechyd Gwladol newydd.  

Drwy aros am ychydig funudau yn hirach roedd y plentyn wedi arbed ei fam, Margaret Woolston, rhag gorfod talu swllt a chwecheiniog am yr enedigaeth.  

Wrth siarad â'r Western Mail yn 1988, ar ben-blwydd Peter yn 40 oed, dywedodd Margaret: “Oherwydd i Peter gael ei eni ar ôl hanner nos pan oedd y GIG wedi cychwyn, doedd dim rhaid i mi dalu am yr enedigaeth. Roedd pawb yn talu neu roeddent mewn clwb, neu'n gorfod gwneud trefniadau eraill. Fe wnaeth y GIG fynd â llawer o'r pryder i ffwrdd.”  

Roedd Peter, a fagwyd yn y Barri, Bro Morgannwg, yn chwaraewr rygbi brwd wrth dyfu i fyny ond yn dilyn toriad difrifol i'w goes penderfynodd fod yn ddyfarnwr ac aeth ymlaen i hyfforddi sawl tîm ysgol. 

“Roedd yn mwynhau gweithio gyda phlant yn fawr,” meddai ei fab Simon Woolston, 45. “Roedd fy mam yn athrawes felly byddai’n gofyn iddo alw heibio i'r ysgol i helpu. Yna dechreuodd ar y ffordd i fod yn athro a chymhwyso fel cynorthwyydd addysgu, gan dreulio'r rhan fwyaf o'i yrfa yn Ysgol Gynradd Herbert Thompson yn Nhrelái. 

“Roedd ganddo dri mab felly fe gymerodd ran ym mhob gweithgaredd chwaraeon roedden ni'n ei wneud, o bêl-droed i rygbi i denis i bêl fas. Dyna beth roedd wrth ei fodd yn ei wneud.” 

Fel y GIG, byddai Peter wedi dathlu ei ben-blwydd yn 75 oed ddydd Mercher, ond yn anffodus ar ôl brwydr fer gyda chanser yr oesoffagws bu farw ym mis Ionawr y llynedd.  

Wrth sôn am ben-blwydd nodedig y GIG, ychwanegodd ei fab Simon: “Allwch chi ddim rhoi pris ar y GIG. Mae'n wasanaeth gwych o'r crud i'r bedd. Cafodd fy mhlant i gyd eu geni yn Ysbyty Athrofaol Cymru, ac ar un achlysur roedd angen toriad cesaraidd brys ar fy ngwraig, felly nid wyf yn gwybod ble byddem heb y gwasanaeth. 

“Mae fy ngwraig yn gweithio i'r cyn Weinidog Iechyd, Vaughan Gething, felly gwelodd faint o bwysau oedd ar y GIG yn ystod y pandemig. Roedd pobl wedi eu gorlethu, ond tynnodd pawb at ei gilydd a gwnaeth y GIG waith hollol wych o dan amgylchiadau mor anghredadwy.” 

Dywedodd Simon y gallai datblygiadau mewn technoleg y gellir ei gwisgo helpu i leddfu'r pwysau cynyddol ar y gwasanaeth iechyd a chaniatáu i bobl deimlo eu bod wedi'u grymuso i wneud penderfyniadau ynghylch pryd mae'n addas i geisio cymorth proffesiynol. 

Mae bellach yn gobeithio gosod plac treftadaeth ar safle Ysbyty Dewi Sant i gydnabod ei dad fel babi cyntaf y GIG a anwyd yng Nghaerdydd.  

Mae Simon hefyd yn cymryd rhan mewn ParkRun arbennig i ddathlu pen-blwydd y GIG yn 75 oed ar 6 Gorffennaf yn Llanisien.