Elderfit: Y dosbarthiadau poblogaidd sy'n helpu pobl gyda'u cydbwysedd, eu cryfder a'u hyder

14 Medi 2023

Yn 92 oed, mae Mary O’Connell yn dal yn medru symud ac yn fenyw annibynnol iawn. Mae Mary, sy’n byw yn Birchgrove, yn gallu gofalu am ei hun gartref, mynd i fyny ac i lawr y grisiau yn gymharol rwydd, a chymdeithasu. 

Mae hi’n credu’n gryf bod y diolch am ei hiechyd da a’i miniogrwydd meddwl yn mynd i’w dosbarth Elderfit y mae’n ei fynychu bob dydd Llun yng Nghanolfan Gymunedol Maes y Coed yn y Mynydd Bychan, Caerdydd. Mae’r dosbarthiadau, sy’n tyfu mewn poblogrwydd, yn helpu’r pensiynwr i gynnal ei chryfder, ei chydbwysedd a’i chydlyniant. 

“Rwy’n benderfynol o wneud yr ymarferion, ac rydw i wir yn teimlo eu bod o fudd i mi - rydw i wedi fy argyhoeddi’n llwyr gan hynny,” meddai. “Mae bod yn y dosbarth a gwneud hyn gyda phawb arall yn help mawr, ac rydw i wedi cwrdd â phobl hyfryd.” 

Mae Elderfit yn gwmni budd cymunedol a sefydlwyd gan Gareth Bartlett a Tom Scaife, ffrindiau sydd wedi treulio 30 mlynedd rhyngddynt yn y diwydiant ffitrwydd. Mae eu sesiynau yn tynnu ar amrywiaeth o dechnegau ymarfer syml ond effeithiol gan ddefnyddio cadeiriau a bandiau gwrthiant. 

Mae llawer o’r hyn a ddysgir yn y dosbarth wedi’i gynllunio i bobl ei ddefnyddio gartref ac yn eu bywydau bob dydd, gan eu helpu i roi hwb i’w hyder ac osgoi cwympiadau cas. 

“Ar ôl dod yn agos at faglu ambell dro, rydw i wedi meddwl i fy hun ‘diolch Gareth, byddwn i wedi gallu cwympo y tro hwnnw’,” ychwanegodd Mary. 

Dywedodd Gareth Bartlett fod Elderfit wedi dechrau yn 2015 ar ôl iddo gael ei wahodd i gynnal sesiwn ymarfer corff gyda phreswylwyr mewn cartref gofal yng Nghaerdydd. “Fe wnaethon ni sylweddoli bod angen amdano allan yn y gymuned, felly fe wnaethon ni ddatblygu dosbarthiadau mewn lleoedd fel Canolfan Gymunedol Maes y Coed fel y gallai pobl alw heibio, cymdeithasu, rhyngweithio â phobl o’r un anian a gwneud ychydig o ymarfer corff,” esboniodd. 

“Ni fyddwn byth yn gofyn i unrhyw un wneud unrhyw beth nad ydynt yn gyfforddus ag ef, ond mae angen elfen o her felly rydym yn annog pobl i sefyll ar eu traed, i ragwthio a sgwatio’n ysgafn. Mae’n amgylchedd cymdeithasol a chyfeillgar iawn, mae pawb yn teimlo bod croeso iddyn nhw ac mae’n arwain at ddatblygiad – rydyn ni wedi gweld canlyniadau gwych.” 

Dywedodd Gareth fod y gwaith atal cwympiadau yn hanfodol er mwyn lleihau’r pwysau ar GIG Cymru. “Y cyfan sydd ei angen yw un cwymp bach i gael sgil-effaith enfawr, nid yn unig ar fywyd y person, ond ar y rhai o’u cwmpas,” ychwanegodd. “Os bydd rhywun yn cwympo ac yn torri ei glun, mae hynny’n arwain at arhosiad hir yn yr ysbyty a gallai olygu bod rhaid i rywun ymweld â nhw’n rheolaidd i helpu i ofalu amdanynt. Yr hyn rydyn ni’n ceisio’i wneud yw atal hynny yn hytrach nag aros iddo ddigwydd.” 

Yn ogystal â’r manteision corfforol, dywedodd Gareth fod modd dadlau bod yr elfen gymdeithasol yr un mor bwysig i aelodau’r dosbarth. “Rwy’n credu ei bod hi’n bwysig iawn iddyn nhw gwrdd â phobl sy’n byw gyda chyflyrau tebyg fel nad ydyn nhw’n teimlo eu bod nhw ar eu pen eu hunain. 

“Mae hefyd gennym glybiau llyfrau a theithiau beic, a chynhelir ein parti Nadolig yn fuan a fynychwyd gan 160 o bobl y llynedd. Mae’n braf gweld cymaint yn gwenu.” 

Mae “mynediad agored” i sesiynau grŵp Elderfit sy’n golygu y gall unrhyw un ddod draw ar y diwrnod i gymryd rhan. Mae amrywiaeth o leoliadau ar draws Caerdydd a Bro Morgannwg sy’n cynnal y dosbarthiadau, a gellir gweld y rhestr lawn yma. Mae’n costio £5 y sesiwn ond gall cyfranogwyr brynu bloc o 10 am £40. Gall unrhyw un dros 50 oed fynychu dosbarthiadau, ac mae’r sesiwn “blasu” gyntaf yn rhad ac am ddim. 

“Dewch draw i weld a ydych chi’n ei fwynhau,” ychwanegodd Mary. “Os na allwch chi wneud un o’r ymarferion, does neb yn mynd i’ch beirniadu.” 

Un o gyfranogwyr eraill Elderfit sydd wedi elwa’n fawr o’r sesiynau wythnosol yw Jacque Williams, o Rhiwbeina. Er iddi gael tair clun newydd, mae gan y fenyw 84 oed gydbwysedd a chryfder da ac mae’n defnyddio’r sgiliau y mae wedi’u dysgu i gadw ei hun yn ddiogel gartref. 

“Rwy’n siŵr fy mod i’n fwy heini nawr na phe bawn i heb ddod i’r dosbarthiadau,” meddai. “Yn fwy na hynny, mae cryn dipyn o fenywod a dynion sydd ar eu pen eu hunain, ac mae’n debyg mai dyma’r unig amser maen nhw’n dod allan ac yn siarad â phobl. Mae’r cyfeillgarwch yn fendigedig. 

“Mae hefyd yn dda i’r ymennydd. Mae’n rhaid i chi gofio beth i’w wneud gan ein bod ni’n cael ein rhannu’n grwpiau gwahanol ar gyfer ymarferion gwahanol. Ond mae Gareth yn gwylio pawb, ac os yw’n gweld rhywun yn cael trafferth bydd yn dweud ‘paid â phoeni am yr ymarfer yma’.” 

Dywedodd Jackie Parry, 73, sydd hefyd o Rhiwbeina, fod y dosbarthiadau wedi helpu gyda gweithgareddau dyddiol yn y tŷ fel cyrraedd eitemau o gypyrddau’r gegin. “Roedd gen i broblemau gyda fy asgwrn cefn a dywedwyd wrthyf y byddai’n dda gwneud ymarferion cryfder, felly dyna pam y des i i ddechrau. Nawr gallaf gerdded yn bellach ac mae’n ymddangos ei fod wedi lleddfu ambell beth, fel fy arthritis,” meddai. 

“Y peth olaf y mae unrhyw un ohonom eisiau yw bod yn faich ar y GIG trwy orfod mynd i’r ysbyty, felly os gallwch osgoi hynny, yn ogystal â gwella eich ffitrwydd rywfaint, yna mae’n ardderchog. 

“Does dim llawer o bobl sy’n dod i ddosbarth Elderfit yn ystod yr wythnos gyntaf a ddim yn dod yn ôl.” 

Yn ogystal, mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro wedi ymuno ag Elderfit i gynnig Ymarfer Rheoli Cwympiadau (a elwir yn FaME), rhaglen gaeëdig sy’n cael ei chynnal am 24 wythnos ac sydd wedi’i chynllunio’n benodol i leihau’r risg o gwympo. I gael rhagor o wybodaeth amdano cliciwch yma. 

Mae'r Wythnos Atal Cwympiadau'n cael ei chynnal rhwng 18 Medi a 22 Medi. Mae'n bwysig cofio, nid yw cwympiadau yn rhan anochel o heneiddio. I gael mwy o wybodaeth am y cwympiadau, ewch yma.