'Dw i'n bositif ynglŷn â bod yn bositif': Mae Paulo yn esbonio pam nad oes angen bod ofn HIV

Pan ddywedwyd wrth Paulo Machado fod ganddo HIV yn 2007, roedd yn ofni ei fod yn ddedfryd marwolaeth.

Ond 18 mlynedd yn ddiweddarach, nid yn unig y mae'n rheoli'r cyflwr yn rhwydd, mae hefyd yn byw bywyd i'r eithaf.

“Dw i’n bositif ynglŷn â bod yn bositif,” meddai’r gŵr 55 oed, sy’n byw yn ardal y Sblot yng Nghaerdydd.

“Rydw i wedi bod yn iach ac yn gryf ers cyhyd fel nad yw HIV yn rhan fawr o fy mywyd. Gallwch chi fyw'n llwyddiannus gydag e - ac nid yw'n eich diffinio chi.”

Cyfaddefodd Paulo ei fod yn “sioc lwyr” pan gafodd ddiagnosis o HIV am y tro cyntaf yn ystod ei gyfnod yn byw yn Llundain gyda’i gyn-bartner.

“Roeddwn i’n meddwl fy mod i’n mynd i farw. Dw i'n cyfaddef nad oeddwn i'n gwybod llawer am HIV, ac roeddwn i wedi clywed am bobl nad oeddent yn ei oroesi. Cafodd fy mhartner ei brofi hefyd ac, yn ffodus, roedd yn negatif,” ychwanegodd.

Er iddo gael ei atgyfeirio at grŵp cymorth HIV a chael digon o wybodaeth gan weithwyr gofal iechyd proffesiynol, un peth sy’n aros yn y cof i Paulo ar y pryd oedd darn bach o gyngor a gafodd gan un o'i nyrsys yn Llundain, cyngor y gwnaeth ei gamfarnu o bosib.

“Dywedodd wrtha i fod yn ofalus ynglŷn â phwy roeddwn i’n dweud wrtho [am fy HIV] gan na allwn i byth ei gymryd yn ôl,” eglurodd. “Fodd bynnag, ychydig ddyddiau neu wythnosau ar ôl fy niagnosis, unwaith yr oedd pethau wedi setlo, penderfynais ddweud wrth rai ffrindiau agos.

“Dw i’n cofio bod mewn parti cinio a phenderfynais sefyll i fyny, codi fy ngwydr a dweud wrthyn nhw fy mod wedi cael diagnosis o HIV. Roedd pawb yn crio - ac fe lewygodd un o fy ffrindiau hyd yn oed.

“Roedd hynny’n gam yn ôl i mi gan nad oeddwn i’n meddwl y byddai eu hymateb mor gryf. Ers y foment honno penderfynais beidio â rhannu fy niagnosis gyda phobl - dim hyd yn oed fy nheulu fy hun.”

Ar ôl ei ddiagnosis, dywedodd Paulo ei fod wedi gwneud ymdrech ymwybodol i fwyta bwyd iachach a gwneud mwy o ymarfer corff.

A phan symudodd i Gaerdydd 15 mlynedd yn ôl, cafodd ei atgyfeirio at y Clinig Iechyd Rhywiol yn Ysbyty Brenhinol Caerdydd lle cafodd dabledi dyddiol i leihau faint o HIV oedd yn ei waed i lefelau na ellir eu canfod.

Ers hynny, mae wedi cynnal system imiwnedd gref, wedi aros yn iach ac wedi gallu gweithio a theithio, sef yr hyn mae wrth ei fodd yn ei wneud.

O'i gymharu â 18 mlynedd yn ôl pan gafodd ddiagnosis gyntaf, mae Paulo bellach mewn gwell sefyllfa i siarad yn agored am ei HIV ac nid yw’n teimlo bod craffu cymdeithasol yn effeithio arno mwyach.

“Dwi’n caru fy mywyd. Dw i wrth fy modd yn darganfod lleoedd newydd yn fy amser rhydd, dw i hefyd wrth fy modd yn garddio a choginio,” ychwanegodd. “Dw i nawr mewn sefyllfa lle rydw i eisiau rhannu fy niagnosis yn fwy agored gyda phobl heb gymaint o ofn cael fy marnu.

“Mae stigma yn dal i fodoli ynghylch HIV - hyd yn oed ymhlith meddygon a nyrsys - ac mae llawer o anwybodaeth yn parhau, ond byddwn i'n gobeithio, trwy rannu fy stori, y bydd yn gwneud eraill yn fwy parod i fod yn agored am eu teithiau eu hunain.

“Mae fy HIV dan reolaeth; ni allaf ei drosglwyddo i unrhyw un - a dw i’n teimlo'n wych. Nid oedd HIV yn ddiwedd y byd i mi. Os unrhyw beth, roedd yn ddechrau bywyd newydd a mwy boddhaus i mi.”

Mae triniaeth HIV yng Nghymru a'r DU ehangach wedi datblygu’n rhyfeddol dros y degawdau diwethaf. Heddiw, diolch i ddatblygiadau mewn therapi gwrthretrofeirysol (ART), gall pobl sy'n byw gyda HIV fyw bywydau hir ac iach.

Mae'r driniaeth bellach yn hynod effeithiol, gydag un bilsen ddyddiol yn atal y feirws i lefelau na ellir eu canfod, sy'n golygu na ellir ei drosglwyddo i bartneriaid rhywiol.

Mewn gwirionedd, mae'r DU wedi bod yn arweinydd byd-eang ym maes gofal HIV. Yn 2023, cyrhaeddodd y DU dargedau UNAIDS 95-95-95: Cafodd 95% o bobl sy'n byw gyda HIV ddiagnosis, roedd 95% o'r rheini ar driniaeth, ac roedd 95% o'r rheini ar driniaeth wedi'u hatal rhag feirysau.

Mae Cymru hefyd wedi ehangu mynediad at brofion HIV am ddim, gan gynnwys pecynnau profi gartref ar-lein, ac wedi cyflwyno proffylacsis cyn-gysylltiad (PrEP) sydd ar gael ar y GIG i helpu i atal trosglwyddo HIV.

Er gwaethaf y llwyddiannau hyn, mae stigma yn parhau i fod yn rhwystr mawr. Mae camwybodaeth, credoau hen ffasiwn, a chysylltiadau parhaus rhwng HIV a rhai cymunedau ymylol yn tanio rhagfarn a distawrwydd.

Mae pobl sy'n byw gyda HIV yn dal i wynebu gwahaniaethu mewn gofal iechyd, cyflogaeth a chydberthnasau personol. Mewn cymunedau gwledig neu glos, gall ofn cael eu "datgelu" atal unigolion rhag manteisio ar brofion neu driniaeth.

Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro wedi ymuno â Llwybr Carlam Cymru i ddwysáu ymdrechion i leihau stigma HIV. Ewch i'n gwefan bwrpasol i gael gwybod mwy a chael mynediad at adnoddau a gwefannau defnyddiol.

Ffeithiau allweddol am HIV

• Nid yw HIV bellach yn ddedfryd marwolaeth - gallwch fyw i oedran hen iawn gydag ef
• Nid yn unig y mae triniaeth HIV fodern yn eich cadw'n fyw, mae'n atal y feirws rhag cael ei drosglwyddo
• Gallwch chi gael plant iach heb drosglwyddo HIV
• Mae hyd yn oed pilsen i'ch atal rhag cael HIV yn y lle cyntaf (PreP)
• Mae triniaeth (PEP) hefyd i atal HIV os ydych chi'n meddwl eich bod chi wedi dod i gysylltiad ag ef yn ddiweddar.
• Gallwch chi brofi am HIV a chyflyrau eraill drwy’r post yng nghysur eich cartref eich hun
• Mae profion, triniaeth a dulliau atal i gyd am ddim i bawb yng Nghymru