Diwrnod Clefyd Parkinson y Byd 2025: Oriorau Clyfar i Glinigau Sialorrhea yn BIP Caerdydd a'r Fro

10 Ebrill 2025

Mae dydd Gwener yma, 11 Ebrill, yn nodi Diwrnod Clefyd Parkinson y Byd 2025 – diwrnod i godi ymwybyddiaeth, amser i dynnu sylw at y cymorth sydd ar gael a chyfle i ddiolch i'r gweithwyr gofal iechyd proffesiynol ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro sy'n dod o hyd i ffyrdd effeithiol o helpu pobl â chlefyd Parkinson i reoli eu cyflwr.

Ar hyn o bryd mae tua 8,300 o bobl yng Nghymru yn byw gyda chlefyd Parkinson, cyflwr niwrolegol cynyddol sy'n deillio o ddiffyg dopamin yn yr ymennydd. Gyda symptomau echddygol fel crynu, stiffrwydd, arafrwydd symud a symptomau nad ydynt yn echddygol sy’n llai cyffredin fel anhwylderau cwsg, problemau cof, rhwymedd, ymhlith eraill, mae rheoli clefyd Parkinson yn effeithiol yn gofyn am ddull cydweithredol gan ystod o weithwyr gofal iechyd proffesiynol i helpu pobl i reoli'r cyflwr.

Mae'r Gwasanaeth Clefyd Parkinson ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro yn cynnwys nid yn unig meddygon ymgynghorol ac arbenigwyr nyrsio, ond hefyd deietegwyr, therapyddion iaith a lleferydd, therapyddion galwedigaethol, ffisiotherapyddion a thîm seicoleg, sy'n cynnwys seicolegydd clinigol, seicolegydd cynorthwyol a seicolegydd dan hyfforddiant, sy'n gweithio gyda'i gilydd i ddarparu gofal cyfannol wedi'i bersonoli.

Dywedodd Dr Biju Mohamed, Geriatregydd Ymgynghorol a chyd-arweinydd y Gwasanaeth Clefyd Parkinson ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro gyda Dr Chris Thomas: "Yma yng Nghaerdydd a'r Fro, rydym yn un o'r ychydig unedau yn y wlad sydd â chymorth arbenigol MDT a seicoleg ar gyfer clefyd Parkinson wedi'i ymgorffori yn y tîm. Mae hyn yn ein galluogi i gefnogi pobl â chlefyd Parkinson trwy wella addysg, cynnig ymyriadau cynnar wedi'u personoli a chyfleoedd i gymryd rhan mewn treialon clinigol sy'n arwain at ganlyniadau gwell."

Dywedodd Dr Ruth Lewis-Morton, Seicolegydd Clinigol gyda'r Gwasanaeth Clefyd Parkinson ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro: "Fy mhrofiad i o fod yn seicolegydd gyda phobl sydd â chlefyd Parkinson yw fy mod i'n aml yn synnu at y gwydnwch a'r natur benderfynol sydd gan bobl i wella eu sefyllfa. Mae pobl yn barod i wynebu heriau ar y cyd â'n tîm, er gwaethaf adfyd sylweddol ac yn aml pan fyddant yn fwyaf agored i niwed.

Parhaodd Ruth: "Rydym yn ffodus iawn o fewn Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro i gael dulliau seicolegol wedi'u hymgorffori yn niwylliant y tîm a'r gwasanaeth yn ehangach, wrth weithio gyda phobl â chlefyd Parkinson.

Fel tîm clefyd Parkinson, mae gennym ddiddordeb ymchwil cryf ac yn ddiweddar dyfarnwyd grant i ni i ddeall anghenion seicolegol pobl sy'n byw gyda chlefyd Parkinson a'u partneriaid gofal ymhellach. Rydym yn blaenoriaethu cynnwys pobl â chlefyd Parkinson a'u partneriaid gofal wrth lywio ein hymchwil, datblygu a darparu gwasanaethau, gan ein bod yn ystyried bod profiad bywyd pobl yn hanfodol bwysig i ddeall y ffordd orau o gefnogi pobl."

Ar wahân i glinigau cartrefi nyrsio a chlinigau rhithwir, mae nyrsys arbenigol clefyd Parkinson wedi datblygu 'Sesiynau Llesiant' yn ddiweddar mewn cydweithrediad â phobl â chlefyd Parkinson a chydweithwyr seicoleg. Mae'r sesiynau hyn yn cefnogi pobl sydd newydd gael diagnosis o glefyd Parkinson i'w ddeall a chael mynediad at adnoddau perthnasol i allu hunan-reoli'r cyflwr. Dywedodd Ruth: "Y nod yw ysgrifennu a chyhoeddi'r sesiynau arloesol hyn i ledaenu'r canfyddiadau i gefnogi pobl eraill â chlefyd Parkinson."

Offeryn arloesol arall sydd ar gael i gleifion â chlefyd Parkinson yng Nghaerdydd a'r Fro yw'r oriawr clyfar Personal KinetiGraph. Mae'r ddyfais wisgadwy hon yn olrhain symptomau symudiad, gan gynnig mewnwelediadau dyfnach i'r tîm gofal iechyd i symptomau unigryw pob claf a galluogi dull mwy personol o ddarparu gofal. Gellir gosod yr oriawr clyfar hefyd i atgoffa cleifion i gymryd eu meddyginiaeth ac olrhain patrymau cwsg.

Menter bwysig arall yw'r Clinig Sialorrhea, sy'n trin driflo, symptom cyffredin sy'n aml yn cael ei anwybyddu. Mae'r clinig yn defnyddio pigiadau tebyg i Botox i leddfu'r cyflwr, sy'n cael effaith sylweddol ar ansawdd bywyd, hunan-barch, a rhyngweithio cymdeithasol.

Meddai Dr Mohamed: "Ni yw'r unig uned yn y wlad sy'n rhedeg Clinig Sialorrhea pwrpasol gan ddefnyddio pigiadau tebyg i Botox i geisio gwella'r cyflwr. Mae Dr Jyothi Adenwalla, meddyg arbenigol yn y Gwasanaeth Clefyd Parkinson wedi gallu cyflwyno'r darn pwysig hwn o waith mewn cynadleddau rhyngwladol a hefyd wedi cyrraedd y rhestr fer ar gyfer gwobr genedlaethol gyda Parkinson's UK". Mae'r clinig wedi bod yn rhedeg ers 2021, ac mae cleifion wedi adrodd bod ansawdd eu sgyrsiau wedi gwella, eu bod yn cysgu’n well a bod ganddynt fwy o hyder.

Esboniodd un claf â chlefyd Parkinson, "Wel, rwy'n credu mai'r peth pwysicaf yw gallu sgwrsio... cymryd rhan mewn sgyrsiau. Mae'r cyswllt dynol hwnnw... helpodd i wella fy sgyrsiau."

Rhannodd gofalwr claf: "Roeddet ti bob amser yn driflo, ond rwy'n credu ei fod wedi dy wneud ychydig yn fwy hyderus bod allan a pheidio â driflo cymaint."

Er nad oes iachâd ar gyfer clefyd Parkinson ar hyn o bryd, mae'r tîm ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro yn ymroddedig i ddarparu adnoddau i gleifion a gofalwyr drwy ddarparu strategaethau a thriniaethau i hunanreoli'r cyflwr. Mae llawer o'r adnoddau hyn ar gael ar yr ap gwe a grëwyd yn arbennig ac a ddatblygwyd yn fewnol, sydd wedi cael ei gydnabod am wobr Rhaglen Enghreifftiol Bevan (www.myparkinsons.org.uk). Yn ddiweddar, dyfarnwyd grant i Dr Page a'i dîm gan Parkinsons UK i ddatblygu'r cyfieithiad Cymraeg i ganiatáu i'r ap gael ei ddefnyddio ledled Cymru. Yr adborth yw bod yr ap wedi grymuso pobl â chlefyd Parkinson gan arwain at roi fwy o hyder iddynt a gwell ansawdd bywyd.

Mae Diwrnod Clefyd Parkinson y Byd yn ein hatgoffa o'r heriau y mae pobl â chlefyd Parkinson yn eu hwynebu, yr opsiynau triniaeth sydd ar gael a'r ystod o weithwyr gofal iechyd proffesiynol sy'n gweithio i'w cefnogi.